Aks Nedir? Neden Kırılır, Nasıl Tamir Edilir?

Akslar çok önemli bir otomobil bileşenidir, ancak çoğumuzun gözden kaçırdığı bir parçadır. Bir aks, bir çift tekerleği, onları itmek ve tekerleklerin konumunu birbirine tutmak için birbirine bağlayan bir çubuk veya şafttır. Bir arabada motor, tekerlekleri döndüren ve aracı ileri doğru hareket ettiren aksa kuvvet uygular. Diğer bir deyişle, akslar, motordan gelen gücü  tekerleklere iletir. Aks döndükçe, tekerlekler de dönerek aracınızı sürmenize yardımcı olur.

Aks Nedir?

Aks nedir diye merak ediyorsanız, bir çift tekerleğe bağlanan ve tekerlekleri hareket ettirmek için şanzımandan gelen torku kullanan çelik bir çubuktur. Araba aksı, lastikler arasında bir köprü görevi görür ve aracın hareket edebilmesi için tekerlekleri ileri itmek için şanzımandan güç alır. Arabalar hareket etmek üzere tasarlandığından, akslar aracınızı hareket halinde tutan gizli süper kahramandır.

Aks Arızası Nasıl Oluşur? 

Arabanız için oldukça önemli olan aks; kırılması veya arızalanması durumunda pek çok soruna yol açabilir. Aks arızalarına neyin sebep olabileceğini bilmekte fayda var:

Aşırı yükleme: Akslar kelimenin tam anlamıyla tüm arabanın ağırlığını taşır. Çok fazla yük veya çok fazla yolcu gibi durumlar olduğunda, akslar tekerlekleri yerinde tutmak için yeterli güce sahip olmayabilir.

Metal Yorgunluğu: Bu metal aşınma ve yıpranması; özellikle eski araç modelleri, yüksek kilometreli araçlar veya aşırı ağır yük taşıyan araçlar için geçerlidir. Arabalar yaşlandıkça, akslar daha kırılgan ve/veya paslı hale gelir, bu da aksların gücünü azaltır.

Yol Koşulları: Aracın ağırlığını taşırken, yoldaki tümsekler veya çukurlardan kaynaklanan çok fazla stres ve kuvvet dingillere biner..Şiddetli tümsekler veya arazi koşulları da buna etki eder.  Aracın ağırlığını taşırken dingil tarafından çok fazla stres ve kuvvet taşınır..

Aksın Gücü Neden Önemlidir?

Motor gücünü tekerleklere aktarmanın yanı sıra akslar; aracınızın, yolcularının ve kargosunun ağırlığını da taşır. Ayrıca engebeli sokaklardan gelen şokları da emerler. Bu nedenle akslar genellikle aşınmaya, kırılmaya, deformasyona ve sıkıştırmaya daha iyi dayanabilen sağlam malzemelerden yapılır. Aksların sağlamlığı ve sertliği, bir otomobilin yüksek performans elde etmesi ve sürdürmesi için en önemli faktörlerden biri olarak bulunmuştur. Sağlam ön ve arka akslar, karşılaştığınız sürüş koşulları ne olursa olsun, size önemli miktarda kontrol sunarken motordan gelen güçlü kuvveti istikrarlı bir şekilde yola iletebilir.

Farklı Aks Tipleri Nelerdir?

Tipik olarak, bir arabanın iki temel aks tipi vardır. Bir arabada ağırlığa katlanmak için bulunan ve tekerleklerle dönmeyen türe Ölü Aks denir. Diğeri ise tekerleklere bağlı olan ve onları hareket ettiren Canlı Akstır. Sabit hız (CV) mafsalı, tekerleği ve hareketli bir aksı birbirine bağlayarak aksın gücü tekerleklere sorunsuz bir şekilde aktarmasını sağlar.

Araba akslarını canlı veya ölü olarak ayırmanın yanı sıra, ön aks gibi diğer kategorilere de girebilirler.

• Ön aks nedir?

Adından da anlaşılacağı gibi ön akslar arabanızın ön kısmında bulunur. Ön aksın amacı, direksiyonu desteklemek ve yolun engebeli yüzeyinin yarattığı şoku işlemektir. Ön akslar canlı veya ölü olabilir. Hareketli ön akslar, yukarıda açıklandığı gibi tekerlekleri döndürme işini gerçekleştirebilir.

• Arka aks nedir?

Arka akslar, tahmin edebileceğiniz gibi aracınızın arkasında bulunur. Arka aksların çoğu canlıdır, yani gücü tekerleklere iletmekten sorumludurlar. 

Arızalı Araba Akslarının Göstergeleri Nelerdir?

• Aracınızı vitese taktığınızda duyulan ani bir tıkırtı sesi

• Düz sürerken, fren yaparken veya bir virajda veya virajda dönerken hissedilen titreşimler

• Motordan tekerleklere güç aktarılamaması

Aksın Kırılmasının Sebepleri Nelerdir?

Aşırı Yükleme: Çok fazla yük veya çok fazla yolcu gibi yüksek ağırlık olduğunda, akslar aracın ağırlığını taşıyacak kadar güçlü olmayabilir.

Metal Yorgunluğu: Bu özellikle eski araç modellerinde, yüksek kilometreli araçlarda veya aşırı ağır yük taşıyan araçlarda yaygındır. Arabalar yaşlandıkça, akslar daha kırılgan ve/veya paslı hale gelerek güçlerini azaltır.

Yol Koşulları: Aracın ağırlığını taşırken yoldaki tümsekler veya çukurlardan kaynaklanan çok fazla stres ve kuvvet dingillere binebilir.

Aks Tamiri Nasıl Yapılır?

Akslar dayanıklıdır ve daha uzun süre hizmet vermeye hazırdır. Otomobil üreticisine ve sürüş alışkanlıklarınıza bağlıdır, ancak 4 ila 5 yıl boyunca sorunsuz çalışabilir. Aksın gerçek ömrünü öğrenmek için aracınızın kullanım kılavuzunu kontrol edebilirsiniz. Yeni bir aksın başlangıç maliyeti, marka ve modele bağlı olarak değişebilir. Aksın onarım maliyeti ise hasarın yoğunluğuna ve otomobil üreticisine bağlı olarak farklı rakamlarda olabilir. Bunların hepsi, araba aksının onarımına ihtiyacınız olabileceğini gösteren belirtilerle ilgilidir. Bu belirtilerden herhangi birini fark ederseniz, bir uzmana danışmak yararlı olacaktır.

Aks Değişimi Nasıl Yapılır? 

Aksınızı evde kesinlikle değiştirebilirsiniz, ancak bir kriko, kriko sehpaları ve elektrikli aletler kullanırken en azından rahat olmanız gerekir. Evinizdeki garajda kurulu ekipmanların çoğuna sahip olduğunuzu varsayarsak, aksınızı değiştirme maliyeti oldukça makul olacaktır. 

• Aracın, Park konumunda veya park freni setiyle viteste olduğundan emin olun.

• Arabayı krikoyla kaldırın ve çalışacağınız taraftaki tekerleği çıkarın.

• Aks somununu bulun. Tekerleği çıkardığınız göbek veya tekerlek tertibatının doğrudan merkezinde olacaktır.

• Bazı araçlarda aks somununu sabitlemek için bir çatal pim bulunur. Çıkarılabilmesi için pimi düzeltmek için pense kullanarak çıkarmanız gerekir. Paslanmış veya sıkışmışsa yağlayıcı püskürtebilirsiniz.

• Şimdi aks somununu çıkarma zamanı. Bazı durumlarda, bu adım biraz çaba gerektirebilir. Bu durumda doğru olan, güvenliğiniz için aracı kaldırmadan önce bu adımı yapmaktır.

• İsteğe bağlı darbeli anahtarın kullanışlı olacağı yer burasıdır. Anahtar, bir levye kullanmak zorunda kalmadan aks somununu güvenli bir şekilde çıkarmanıza yardımcı olacaktır.

• Fren kaliperi braketlerini yerinde tutan cıvataları ve kaliperleri dikkatlice çıkarın..

• Kaliperi desteklemek için bir küçük kanca kullanın ve fren hattındaki basıncı uzak tutun.

• Dış rot kolunu direksiyon mafsalına tutan cıvataları gevşetin. Burada başka bir pim varsa, düzeltmek için tekrar pense kullanmanız gerekecektir.

• Bazı durumlarda direksiyon mafsalı ve rot kolu ayrılmak istemeyecektir. Bu, bir çekiç veya tokmakla birkaç hafif vuruş gerektirecektir.

• Göbeği açarken somunun dönmesini engellemeniz gerekecek.

• Şanzımanla nerede buluştuğunu görmek için aksın aşağısına bakın. Aksı eklemden kaldırmak için levyenizi kullanın. Bu noktada aksı çıkarabilmeniz gerekir.

• Aksı kaldırırken şanzıman sıvısı görebilir veya bir miktar sızıntı olabilir. Bu tamamen normaldir, ancak sıvıyı toplamak için bir kap kullanmak isteyebilirsiniz.

• Yeni aksı, eskisinin çıkarıldığı şanzımana takın.

• Aksı dikkatlice yerine oturtmak için tokmak veya havluya sarılmış bir çekiç kullanabilirsiniz.

• Yeni aksı göbeğe takın ve işlem sırasında daha önce çıkardığınız cıvataları değiştirmeye başlayın.

• Aks somununu değiştirin. Burada, daha önce olduğu gibi, somunu güvenli bir şekilde sıkmak için bir darbeli somun anahtarınız varsa kullanın. Elinizde yoksa, somunu ayaktayken çekmeden elinizden geldiğince sıkın.

• Tekerleği değiştirin ve aracı indirin.

• Aks somununu daha fazla sıkmanız gerekiyorsa, bunu araç yerdeyken yapmak en iyisidir, böylece aracın düşmesinden endişe etmeden gerçekten bir anahtar veya çubuğa basabilirsiniz.