Amortisör Nedir ve Ne İşe Yarar?
En basit haliyle amortisörler, aracınızın yaylarının ve süspansiyonunun çarpma ve geri tepme hareketini kontrol etmeye yardımcı olan hidrolik (yağ) pompası benzeri cihazlardır. Amortisörün tümsekleri ve titreşimleri yumuşatmanın yanı sıra, aracın lastiklerinin her zaman yol yüzeyiyle temas halinde kalmasını sağlayarak aracınızdan en güvenli kontrolü ve fren tepkisini almasını sağlamaktır.
İşte amartisörler hakkında bilmeniz gerekenler…
Amortisör Nedir?
Bir amortisör, süspansiyon sisteminin bir parçasıdır. Tekerleğin yukarı aşağı hareketinden kaynaklanan titreşimleri kontrol altına alır. İşlevinin genellikle rahatlık sağladığı düşünülür, ancak aynı zamanda sürüş güvenliği için de hayati bir parçadır. Bunu anlamak veya hissetmek çok kolaydır. Amortisörü süspansiyon sisteminden çıkardığınızda oluşan salınımlar sönümlenemez. O zaman araba daha uzun süre salınım yapacak ve tekerleğin yerle olan bağlantısı zayıflayacak ve hatta bazen kopacaktır. Bu, aracı yolda tutamayacağınız anlamına gelir. Bu durum viraj alırken meydana gelirse, aracınız patinaj yapar veya fren yaptığınızda daha uzun bir mesafede durur.
Amortisörler Nasıl Çalışır?
Bir amortisör, uzadığında veya kısaldığında meydana gelen hareketin tersi yönde bir direnç kuvveti üretir. Bu kuvvet aracın sürekli salınımını engeller. Bu kuvveti oluşturmak için, amortisör hareket ettiğinde içindeki yağı yeniden konumlandırmaya zorlar. Bu akış içerideki valf gruplarından geçerken amortisörün harekete karşı ters yönde bir kuvvet oluşturmasını sağlayan bir dirençle karşılaşır. Amortisör bunu yaparken ısınır ve bu ısıyı gövdesinden dış ortama verir. Yani amortisör, tekerleğin hareketi ile oluşan kinetik enerjiyi ve yay üzerinde depolanan potansiyel enerjiyi ısı enerjisine çevirerek enerjiyi tüketir.
Arızalı Bir Amortisörün Belirtileri
Amortisör arızalarını tespit etmek için servislerde kullanılan basit test ekipmanları bulunmaktadır. Ekipman, tekerleği belirli bir dereceye kadar sallar ve bu sarsıntının ne kadar sürede sönümlendiğini kontrol eder. Aynı zamanda üzerinde bulunan yük ölçerler ile tekerin zemine uyguladığı kuvveti ölçer ve tekerin yer ile bağlantısının ne kadar zayıfladığını tespit eder. Sönümleme uzun sürerse veya ölçülen kuvvet belirtilen sınırların dışına çıkarsa, bu, amortisörün değiştirilmesi gerektiği anlamına gelir.
Buna ek olarak, taşınabilir test cihazları da bulunmaktadır. Ekipman, araç bir tümseğin üzerinden düşük hızda geçmeden önce kontrol etmek istediğiniz tekerleğe yakın yerleştirilir. Ekipman üzerindeki sensörler salınımı ölçer. Salınım olması gerekenden daha uzun sürerse amortisörün değiştirilmesi gerekir.
Aslında siz de benzer bir kontrol yapabilirsiniz. Yapmanız gereken, ağırlığınızı hızla aracın tekerleğe yakın bir bölgesine vermek ve geri çekmek. Ortaya çıkan salınım bir buçuk devirden uzun sürüyorsa amortisörlerinizi kontrol ettirmelisiniz. Ayrıca, normal kullanımda, viraj alırken aracınız savrulursa (ön veya arka tekerlekler patinaj yapar) veya aracınız dalışa geçerse (ön yüksekliği azalır ve arka yükseklik artar), aracınızı bir servise götürmeniz daha iyi olur.
Amortisörler Neden Arızalanır?
Tüm araba parçaları gibi amortisörlerin de bir ömrü vardır. Ancak kullanım koşullarına göre kullanım ömürleri değişebilir. Burada önemli olan aracınıza özel tasarlanmış ürünü kullanmaktır. Aracınızın kullanım amacına uygun yol ve sürüş koşullarında kullanılması da ürünün kullanım ömrünü etkileyen bir diğer unsurdur. Bazı araba açıklamalarında "ağır hizmet" açıklamasını görmüş olabilirsiniz. Bu, ürünün zorlu sürüş koşulları için tasarlandığını gösterir.
Amortisörler Tamir Edilebilir mi?
Çok nadir olmakla birlikte, bazı amortisörler (bunlar çoğunlukla sınırlı sayıda üretilen özel çözümlerdir), iç parçaları değiştirilebilecek şekilde demonte olarak tasarlanabilir. Ancak otoyollarda kullanılan araçlar için ürünler demonte olarak tasarlanmamıştır. Bunun nedeni, amortisörlerin iç kısımlarının belirli bir yük altında ve çok temiz ortamlarda kapalı olmasıdır. Bir amortisör kesilerek açılırsa tekrar kullanılamaz. Amortisörlerin, özellikle ön amortisörlerin (araç yükünü taşıyan) kesilmesi ve yeniden kaynak yapılması, hem sürücülerin hem de çevredekilerin hayatını tehlikeye atmaktadır.
